Η Πεντηκοστή

Στην εικόνα της Πεντηκοστής, παρουσιάζονται ημικυκλικά καθισμένοι οι απόστολοι, με παρόντα και αυτή τη φορά τον απόστολο Παύλο, γιατί αυτός που εκοπίασε περισσότερο απ’ όλους, ο πρωτεργάτης του Ευαγγελίου, δεν μπορούσε να λείπει απ’ το γεγονός της Πεντηκοστής.

Από ένα κύκλο φωτός, στο κέντρο της κορυφής της εικόνας, κατέρχονται σα βίαιη πνοή οι δώδεκα πύρινες γλώσσες, ή αλλού παρουσιάζονται να έχουν ήδη κατέλθει επάνω στις κεφαλές των αποστόλων, οι οποίοι για πρώτη φορά στο Δωδεκάορτο ζωγραφίζονται με φωτοστέφανο, γιατί το φωτοστέφανο υπάρχει στους αγίους συμβολίζοντας τη συνεχή παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στο συγκεκριμένο άνθρωπο, που, αρχίζοντας από το νου, αγιάζει ολόκληρο το σώμα και την ψυχή. Πριν την Πεντηκοστή, διαρκής παρουσία του Αγίου Πνεύματος δεν υπήρχε. Εκείνη την ημέρα, για πρώτη φορά, το Άγιο Πνεύμα ήρθε και εσκήνωσε στους αποστόλους, στους συγκεκριμένους εκείνους ανθρώπους τους οποίους είχε προετοιμάσει ο ίδιος ο Χριστός, κι επάνω στους οποίους εθεμελίωσε την Εκκλησία, ώστε να υπάρχει συγκεκριμένη εικόνα της και συγκεκριμένος τρόπος διαδοχής. 

Από αυτή τη μέρα και μετά, η Εκκλησία δεν έχει μια απλή καταγραφή του νόμου, όπως επί Μωϋσέως, αλλά έχει ζωντανή την παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Το Οποίο μιλάει και θα μιλάει μέχρι το τέλος του κόσμου. Πώς; «Οι Προφήται ως είδον, οι Απόστολοι ως εδίδαξαν, η Εκκλησία ως παρέλαβεν, οι Διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν, η οικουμένη ως συμπεφρόνηκεν, η χάρις ως έλαμψεν, η αλήθεια ως αποδέδεικται, το ψεύδος ως απελήλαται, η σοφία ως επαρρησιάσατο, ο Χριστός ως εβράβευσεν» (Συνοδικό της Ορθοδοξίας).

Πολλοί άνθρωποι βρίσκονταν εκείνη την ώρα στο υπερώο, κατά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος. Όμως μόνο οι απόστολοι δέχθηκαν τις πύρινες γλώσσες, δηλαδή την Ιερωσύνη. Ούτε καν η Παναγία, ο τύπος της Εκκλησίας. Κι αφού η «τιμιωτέρα των Χερουβίμ» δεν εδέχθη την Ιερωσύνη την πρώτη μέρα που δόθηκε απ’ ευθείας απ’ τον Θεάνθρωπο, Τον Οποίο η ίδια είχε γεννήσει εν σαρκί, τότε ποιά γυναίκα μπορεί να τολμήσει να δεχτεί αυτό που δεν δόθηκε σε Κείνη;

Στο κάτω μέρος της εικόνας, στο κέντρο του ημικυκλίου των αποστόλων, σ’ ένα επίσης ημικυκλικό άνοιγμα, ζωγραφίζεται ένας ηλικιωμένος άνθρωπος, ο οποίος επιγράφεται «ο Κόσμος». Αυτός, φοράει στο κεφάλι του διάδημα, έχει διακοσμημένα ενδύματα και στα χέρια του κρατάει στενόμακρο μανδήλιο που έχει μέσα 12 κλήρους, κι είναι αυτοί οι κλήροι που αντιστοιχούσαν στον κάθε απόστολο, όταν εκλήρωσαν τη διακονία όλης της οικουμένης.  Έτσι, δεν έμεινε ούτε ένα μικρό τμήμα του κόσμου που νάχει ποτέ τη δικαιολογία ότι έμεινε έξω από τη Χάρη και τη γνώση του Θεού.

Βυζαντινή ζωγραφική θεωρία, Νινέττα Βολουδάκη 
Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 1995